De geopolitieke ambities van Donald Trump

De uitspraken van Donald Trump om van Canada de 51ste staat van Amerika te maken, Groenland in te lijven en weer zeggenschap over het Panamakanaal te krijgen, kregen veel media-aandacht. Hoewel dergelijke ideeën op het eerste gezicht als bizarre provocaties kunnen worden afgedaan, is het belangrijk om de strategische en economische achtergronden ervan te begrijpen. Trumps uitspraken zijn vaak bedoeld als openingszetten in onderhandelingen. Maar hoe realistisch zijn deze plannen?

Canada

Het plan om van Canada de 51ste staat van Amerika te maken heeft zowel een strategisch als economisch doel. Canada beschikt over immense voorraden fossiele brandstoffen, waaronder olie en gas, en Amerika zou hiervan aanzienlijk kunnen profiteren. Daarnaast biedt Canada strategisch toegang tot het Noordpoolgebied, waar nieuwe vaarroutes ontstaan door smeltende poolkappen.

De kans dat Canada zich vrijwillig bij Amerika aansluit is uitgesloten. Veel Canadezen willen niet bij Amerika horen. Trump zei dat hij economische druk wil uitoefenen op Canada, maar dat zal ook Amerika schaden, omdat Canada een van de grootste handelspartners is van Amerika. Militaire actie is uitgesloten omdat Canada een NAVO-bondgenoot is en een militaire actie zal nooit door de andere NAVO-landen worden geaccepteerd.

Groenland

Tijdens zijn eerste termijn toonde Trump interesse om Groenland te kopen. Groenland is een semi-autonoom gebied van Denemarken. Hoewel Denemarken dit voorstel resoluut verwierp, is Groenland een strategisch belangrijk gebied vanwege de aanwezige mineralen en de nieuwe vaarroutes in het Noordpoolgebied. Groenland zou een territorium van Amerika kunnen worden, zoals bijvoorbeeld Puerto Rico en Guam dat ook zijn. 

Daarnaast beschikt Amerika al over een belangrijke militaire basis op Groenland, waardoor ze strategisch voordeel behouden zonder eigendomsrecht. China, Rusland en de Europese Unie azen ook op Groenland. Zo opende de Europese Unie onlangs een kantoor in Groenland. Door de militaire basis kan Amerika landen als China en Rusland op afstand houden. 

Panamakanaal

Het Panamakanaal, dat in 1999 officieel werd overgedragen aan Panama, blijft een strategische levensader voor de wereldhandel. Trump heeft kritiek geuit op de hoge tarieven en beweert dat China een onevenredige invloed heeft in het kanaalgebied, hoewel daar weinig bewijs voor is. De Torrijos-Carter-verdragen, die de controle aan Panama overdroegen, maken het vrijwel onmogelijk om het kanaal terug te eisen zonder internationale en juridische gevolgen. Een dergelijke actie zou worden gezien als een schending van internationaal recht. Het eenzijdig terugnemen van het kanaal zou een schending van internationaal recht betekenen en is iets wat de grondwet niet toestaat zonder instemming van het Congres.

De media en commentatoren aan talkshow tafels mochten hun zegje doen over de bizarre uitspraken van Trump. Maar wat onderbelicht blijft is dat de plannen van Trump niet zomaar kunnen plaatsvinden. Trump heeft namelijk toestemming nodig van het Congres en een wijziging van de Grondwet. 

Ten aanzien van Canada kan Trump de economische druk opvoeren om het handelsakkoord (USMCA) te heronderhandelen, maar een nieuw handelsakkoord moet worden geratificeerd door de Senaat. Andere plannen, zoals annexatie, zouden problematisch en ongrondwettelijk zijn, omdat de grondwet geen presidentiële macht toestaat om zonder instemming van het Congres een grondgebied te annexeren.

Het kopen van Groenland vereist goedkeuring van het Congres, inclusief de financiering. Op het voorstel kwam veel kritiek en Groenland laat zich niet zomaar inlijven. 

De grondwet biedt de president aanzienlijke macht op het gebied van buitenlands beleid, maar alle grote acties, zoals het kopen van land of het schenden van internationale verdragen, vereisen goedkeuring van het Congres. Veel van wat Trump mogelijk wil, zou daarom praktisch, juridisch of politiek zeer moeilijk uitvoerbaar zijn. Gezien de politieke verdeeldheid in het Congres en het gebrek aan brede publieke steun, lijken dergelijke plannen praktisch onhaalbaar.

Daarnaast spelen economische factoren een belangrijke rol. De gemiddelde Amerikaan is meer bezig met de stijgende kosten van levensonderhoud dan met geopolitieke expansie. Zonder brede steun onder de bevolking en politici zullen Trumps plannen waarschijnlijk niet verder komen dan retoriek.

Monroe-doctrine

Trump zou een beroep kunnen doen op de Monroe-doctrine. De Monroe-doctrine is een belangrijke beleidsverklaring van Amerika, opgesteld in 1823 door president James Monroe. Het vormt een van de fundamenten van de Amerikaanse buitenlandse politiek. De doctrine werd aanvankelijk geïntroduceerd als een waarschuwing aan Europese mogendheden om zich niet te bemoeien met de onafhankelijke landen op het Amerikaanse continent. Hoewel de Monroe-doctrine oorspronkelijk bedoeld was om Europese invloed te beperken, heeft het ook bijgedragen aan de perceptie van Amerika als een dominante macht in het westelijk halfrond. Dit heeft geleid tot zowel steun als kritiek vanuit landen in Latijns Amerika (= de achtertuin van Amerika).

De uitspraken van Trump over Canada, Groenland en het Panamakanaal zijn niet zomaar wilde fantasieën, maar strategieën binnen zijn transactionele benadering van geopolitiek. Ze wijzen op zijn visie om Amerikaanse invloed uit te breiden, maar botsen met juridische, politieke en praktische obstakels. Zonder brede steun van het Congres en de internationale gemeenschap blijven deze ideeën niet meer dan provocerende zetten in een geopolitiek schaakspel.