Terwijl de meeste Amerikanen hun zomer vieren, woedt er in Texas een politieke strijd die de machtsverhoudingen in het Congres kan veranderen. Niet met ideeën of campagnes, maar met een oude politieke truc: gerrymandering.

Texas is niet zomaar een staat. Het is de op een na grootste staat van het land, met een snel groeiende bevolking en speelt daarom een cruciale rol in wie de meerderheid in het Congres krijgt of houdt. Wat er in Texas gebeurt, is geen lokaal incident. Het is een testcase voor hoe ver de Republikeinen kunnen gaan in het vasthouden aan de macht, zelfs als de kiezers anders stemmen.

Gerrymandering is het manipulatief hertekenen van kiesdistricten om verkiezingen naar je hand te zetten. De naam komt uit 1812, toen gouverneur Elbridge Gerry van Massachusetts een districtenkaart goedkeurde die zo krom getrokken was dat het leek op een salamander. “Gerry‑mander” werd een spotnaam en sindsdien is het een vast begrip en wordt zowel door Republikeinen als Democraten gebruikt.

In theorie is het hertekenen van districten nodig na een volkstelling, elke tien jaar. De laatste volkstelling was in 2020. In de praktijk wordt het in veel staten misbruikt om politieke tegenstanders buitenspel te zetten of minderheden te verdelen over meerdere districten, zodat hun stem minder weegt.

De Republikeinse meerderheid in Texas probeert, op aandringen van Donald Trump, midden in het decennium nieuwe kieskaarten door te drukken. Geen volkstelling, geen demografische noodzaak, maar een puur politiek motief: vijf tot zeven extra Republikeinse zetels in het Huis van Afgevaardigden.

Trump zelf sprak openlijk over dit plan. De Republikeinse gouverneur Greg Abbott riep een speciale zitting bijeen om het mogelijk te maken. En Republikeinse parlementariërs gaven zonder omwegen toe dat de nieuwe districten zijn ontworpen “op basis van politieke performance”.

Dat leidde tot felle tegenstand. Democratische volksvertegenwoordigers verlieten de staat om het quorum te breken en de stemming te verhinderen. Als reactie vaardigde de Republikeinse meerderheid arrestatiebevelen uit. Abbott probeert zelfs de Democratische oppositieleider Gene Wu uit zijn functie te zetten via de rechter.

Burgerrechtenorganisaties bereiden rechtszaken voor. Ze beroepen zich op de Voting Rights Act van 1965, die discriminatie op basis van ras bij verkiezingen verbiedt. De nieuwe districten zouden de stemkracht van latino’s en zwarte Amerikanen inperken. Sommige wijken worden opgedeeld, andere samengevoegd tot ‘meerderheids’-districten waar hun invloed alsnog marginaal blijft.

Maar of die rechtszaken slagen, is onzeker. Het Hooggerechtshof oordeelde in 2019 dat partijdige gerrymandering geen federale zaak meer is. Alleen raciale gerrymandering is nog toetsbaar, maar dat is vaak lastig te bewijzen.

Een recente zaak uit Alabama (2023) biedt enige hoop: daar dwong het Hof de staat om een extra district te creëren waarin zwarte kiezers meer invloed hebben. Maar of dezelfde logica op Texas wordt toegepast is afwachten.

Dit is niet de eerste keer dat Texas deze weg kiest. In 2003 deed Texas al eens een herindeling buiten de volkstelling om. Ook toen verlieten Democraten de staat, ook toen leidde het tot rechtszaken. En ook toen bleef de kern van de kaarten overeind.

In 2011 concludeerden rechters dat Texas opzettelijk minderheden had benadeeld bij redistricting. Maar sinds de uitspraak Shelby County v. Holder (2013) hoeft Texas geen goedkeuring meer te vragen aan Washington. Dat maakte de weg vrij voor dit soort ingrepen.

Texas is met andere woorden niet zomaar van koers veranderd. Het voert een patroon uit dat al decennialang speelt, maar nu explicieter en radicaler wordt ingezet.

Dit is geen losstaand incident. Het is een nationale strategie. Door in staten als Texas, Georgia en Ohio de districten opnieuw te tekenen, kan de Republikeinse partij het Huis van Afgevaardigden naar zich toetrekken, ook als ze op nationaal niveau minder stemmen haalt.

En president Donald Trump weet dat. En in zijn ogen is elke zetel er één richting politieke controle over de wetgevende macht. Geen campagne, geen inhoud, maar alleen de lijnen op een kaart.

De snelgroeiende bevolkingsgroepen die nu worden gemarginaliseerd, latino’s, jonge stedelijke kiezers, zullen op termijn steeds moeilijker te negeren zijn. Maar dit soort kaarten verlengen de houdbaarheid van een politieke meerderheid die demografisch steeds meer onder druk staat.

Wat er nu gebeurt in Texas gaat niet alleen over Texas. Het gaat over de fundamenten van representatieve democratie. Over of kiezers nog politici kiezen, of dat politici hun kiezers kiezen.

De kans is groot dat andere staten dit voorbeeld volgen. Wat werkt in Texas, werkt misschien ook in Florida, Missouri of Californië. En als Democratische staten terugslaan met hun eigen gerrymandering, dan blijft er weinig over van het principe van eerlijke verkiezingen.

Uiteindelijk is dit geen juridisch probleem, maar een democratisch probleem. En de vraag is niet of Texas deze kaarten doordrukt, maar wie er straks nog gelooft dat zijn stem telt.

Wat er in Texas gebeurt, kan de balans in Washington definitief verschuiven. Maar niet door te stemmen, maar door lijnen op een kaart letterlijk opnieuw te tekenen.